156. Polska, ale czyja? / Debata o II Rzeczpospolitej

Debata XXII Festiwalu Nauki w Warszawie, 21 września 2018 r.

II Rzeczpospolita musiała zmierzyć się ze sprzecznymi często interesami różnych grup społecznych i mniejszości narodowych. Podczas dyskusji zorganizowanej w ramach XXII Festiwalu Nauki historycy dyskutowali, kto w państwie powstałym po 1918 roku mógł czuć się gospodarzem, a kto nie uzyskał tego miana. W debacie udział wzięli dr hab. Jolanta Żyndul, dr hab. Janusz Mierzwa, dr hab. Maciej Górny i prof. dr hab. Janusz Chojnowski. Dyskusję poprowadził dr hab. Dariusz Stola.

Podczas pierwszej części debaty Jolanta Żyndul mówiła o różnym stosunku Żydów do odrodzonego państwa polskiego. Janusz Mierzwa mówił o konflikcie interesów między chłopami i ziemiaństwem. Rozpatrywał go zarówno w kontekście rywalizacji o władzę na szczeblu centralnym, jak i powiatowym. Maciej Górny podjął temat robotników, którzy czuli się zawiedzeni odejściem przez II Rzeczpospolitą od towarzyszących jej narodzinom haseł socjalistycznych. Andrzej Chojnowski przekonywał z kolei, że II Rzeczpospolita nie była państwem klasowym. Przywołał w tym kontekście różne dylematy, przed którymi stanęli realizujący reformę rolną.

Drugą cześć dyskusji Andrzej Chojnowski rozpoczął od przedstawienia różnych prób kwestionowania równouprawnienia wszystkich obywateli – zarówno przed endeków, jak i obóz piłsudczykowski. Kolejni dyskutanci – Maciej Górny, Janusz Mierzwa i Jolanta Żyndul – kontynuowali wątek różnych grup wykluczanych i rozczarowanych kierunkiem, w jakim zmierzała II Rzeczpospolita. Oprócz wymienionych już robotników, zaliczone zostały do niej kobiety, głodni ziemi i chłopi, weterani I wojny światowej oraz Żydzi. Ci ostatni od samego początku zetknęli się z przemocą, a ich prawa były przez okres istnienia II Rzeczpospolitej konsekwentnie ograniczane.