185. Odwrócić koło historii. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1921 - prof. Grzegorz Nowik

Wykład prof. Grzegorza Nowika [1 maja 2020] Prof. Grzegorz Nowik podczas wykładu opowiada, jak przebiegała wojna polsko-bolszewicka w latach 1919-1921. Historyk skupia się przede wszystkim na aspekcie politycznym prowadzonych wówczas działań wojennych. Podczas gdy dla bolszewickiej Rosji celem było zaniesienie rewolucji komunistycznej na Zachód, strategicznym celem Polski zdefiniowanym przez Józefa Piłsudskiego było utworzenie państwa federacyjnego, które objęłoby kraje bałtyckie oraz Białoruś i Ukrainę. Jego potencjał miał równoważyć potencjały Rosji i Niemiec. Tytuł wykładu prof. Grzegorza Nowika nawiązuje do przemówienia, jakie styczniu 1920 roku wygłosił w Lublinie Józef Piłsudski. W 1569 roku w tym mieście została zawarta unia polsko-litewska, która zapoczątkowała istnienie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Marszałek Polski mówił wówczas: „Czeka nas wielki wysiłek, na który my wszyscy, nowoczesne pokolenia, zdobyć się musimy, jeśli chcemy zabezpieczyć następnym pokoleniom łatwe życie, jeśli chcemy obrócić tak daleko koło historii, aby wielka Rzeczypospolita była największą potęgą nie tylko wojenną, lecz także kulturalną na całym Wschodzie”. Historyk podczas prelekcji przekonuje, że rozkaz o podjęciu ofensywy na Kijów w kwietniu 1920 roku, od której wojna-polsko bolszewicka toczona z przerwami od 1919 roku rozpoczęła ostatnią odsłonę, wynikał z chęci realizacji zdefiniowanego przez Piłsudskiego głównego celu strategicznego. Było nim utworzenie państwa federacyjnego, w skład którego obok Litwy weszłyby pozostałe kraje bałtyckie oraz Białoruś i Ukraina. Jego potencjał równoważyć miał siły Rosji i Niemiec. Prof. Grzegorz Nowik: Wojna polsko-bolszewicka nie doprowadziła do realizacji celu politycznego, ale stworzyła trwały mit założycielski II Rzeczypospolitej Podjęcie ostatecznej decyzji ułatwiły marszałkowi informacje, jakie regularnie zdobywał polski radiowywiad. Polakom udało się złamać bolszewickie szyfry, w związku z czym mieli doskonałe rozeznanie w decyzjach politycznych i wojskowych przeciwnika. Dzięki temu Piłsudski wiedział, że bolszewicy negocjacje pokojowe z Polską wykorzystują, żeby zyskać na czasie i dokonać koncentracji wojsk w celu przeprowadzenie kolejnej ofensywy. Prof. Nowik zwraca uwagę, że koncepcja federacyjna Piłsudskiego była dla bolszewików szczególnie niebezpieczna, bo stanowiła alternatywną koncepcję wobec ich chęci zaniesienia rewolucji na zachód i utworzenie na opanowanych terenach republik rad. Jak wiadomo, działania wojenne prowadzone ze zmiennym szczęściem zakończyły się ostatecznym zwycięstwem Polski, co przypieczętował traktat ryski w marcu 1921 roku. Historyk podkreśla jednak, że wojna polsko-bolszewicka mimo militarnego sukcesu Rzeczpospolitej nie doprowadziła do realizacji zdefiniowanego przez Piłsudskiego celu politycznego. Stworzyła jednak mit założycielski II Rzeczypospolitej, który przetrwał czasy okupacji niemieckiej w czasie drugiej wojny światowej oraz okres komunizmu. Współcześnie stanowi przypomnienie, że geopolityka wciąż odgrywa niezwykle ważną rolę. Prof. Nowik podkreśla, że gdyby nie istnienie niepodległej Ukrainy, Rosja byłaby dziś obecna nie w Donbasie, ale nad Bugiem.