2. Geneza, przebieg i skutki Powstania w Getcie Warszawskim - Robert Markiewicz

Wykład Roberta Markiewicza zorganizowany w Muzeum Powstania Warszawskiego z okazji 70 rocznicy wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim [17 kwietnia 2013]

19 kwietnia 1943 roku wybuchło Powstanie w Getcie Warszawskim. Jak i dlaczego do tego doszło? Jak wyglądała sytuacja ludności pochodzenia żydowskiego w tamtym czasie? Robert Markiewicz w swoim wykładzie szczegółowo, od roku 1939, opisuje zmieniające się nastroje w Warszawie i zaostrzającą się politykę niemiecką w stosunku do narodu żydowskiego. W roku 1939 18% polskiej armii stanowili żołnierze pochodzenia żydowskiego. Według spisu ludności, przeprowadzonego przez judenrat na rozkaz niemiecki pod koniec października 1939 roku, w Warszawie mieszkało 359 827 Żydów. Szacuje się jednak, że do października 1940, w wyniku przesiedleń z ziem polskich włączonych do Rzeszy, do Warszawy przybyło jeszcze ok. 90 tys. przesiedleńców żydowskich.

Robert Markiewicz opowiedział o pierwszym grodzeniu dzielnicy żydowskiej drutem kolczastym, o przymusie noszenia opasek z gwiazdą Dawida, o zakazie zmiany miejsca zamieszkania przez osoby pochodzenia żydowskiego, który wszedł w życie w styczniu 1940 roku. W marcu 1940 zaczęły się pojawiać wywieszki w kawiarniach i restauracjach o zakazie wstępu dla Żydów, a w dniach 22-29 marca wybuchły pierwsze zamieszki antyżydowskie na ulicach Warszawy – plądrowano sklepy, rabowano mieszkania, bito przechodniów z opaskami.

W kwietniu 1940 zaczęto budowę murów getta. 16 listopada 1940 roku getto warszawskie zostało zamknięte. Obszar obejmował 307 ha powierzchni zabudowanej (czyli ok 7% powierzchni Warszawy), w której obrębie znalazło się blisko 400 tys. Żydów. 15 kwietnia 1941 roku weszło w życie rozporządzenie zabraniające Żydom korzystania z kolei, tramwajów, taksówek czy dorożek. Liczba zamkniętych w getcie Żydów osiągnęła wtedy najwyższy pułap ok. 450 tys. osób. Od lipca do września 1941 roku panował w getcie szczyt epidemii tyfusu, z którego powodu miesięcznie umierało ok 5 tys. osób. Szacuje się, że ok 80-100 tys. ludzi zmarło w getcie z głodu i wycieńczenia. 

W lutym 1942 rusza budowa obozu pracy i zagłady w Treblince, a w lipcu 22 rozpoczyna się wielka akcja wysiedleńcza getta warszawskiego i wywozu ludności do obozu. Między 22 lipca, a 12 września 1942 wywieziono z Warszawy do Treblinki 310 tysięcy ludzi.  

Wykładowca w swoim wystąpieniu skupił się na pierwszych dniach powstania w getcie, szczegółowo analizując mapę warszawskiego getta i działania bojowe obu stron. Mówił o Żydowskim Związku Wojskowym i Żydowskiej Organizacji Bojowej, o nierównym stosunku sił walczących po obu stronach, o posiadanej przez nich broni i rozstawieniu oddziałów walczących. 

Wykład wzbogacony został licznymi zdjęciami wojennej Warszawy i walczącego getta.

Robert Markiewicz – studiuje historię na UKSW. Pracuje jako przewodnik w Muzeum Powstania Warszawskiego. Na codzień zajmuje się historią wojskowości.