69. (O)cena polskiej transformacji

Pierwsza debata z cyklu „(O)cena polskiej transformacji” organizowanego przez Fundację Centrum im. Bronisława Geremka, Warszawa [29 maja 2014 r.]

– W systemie komunistycznym istniała jedna instancja władzy, która w momentach kryzysu skupiała na sobie cały gniew społeczny. W systemie kapitalistycznym odpowiedzialność za podejmowane decyzje ulega procesowi rozmycia. Z tego powodu ogólne poczucie zadowolenia z przemian społecznych w Polsce może być stosunkowo wysokie, natomiast w kwestiach szczegółowych panuje o wiele większe zróżnicowanie – powiedział David Ost w trakcie debaty poświęconej ocenie transformacji społeczno-gospodarczej naszego kraju po 1989 roku.

29 maja 2014 roku Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka zorganizowała pierwsze spotkanie z nowego cyklu debat i wykładów otwartych „(O)cena polskiej transformacji”. Odbyło się ono w sali seminaryjnej lokalu Państwomiasto na ul. Andersa 29 w Warszawie. W rozmowie udział wzięli:

Waldemar Kuczyński – ekonomista. W 1980 roku członek Komisji Ekspertów przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym (MKS). Minister Przekształceń Własnościowych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Główny doradca ekonomiczny premiera Jerzego Buzka. Publicysta, komentator życia politycznego.

Andrzej Leder – filozof. Kierownik Zespołu Badawczego Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Autor książki Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej (2013).

David Ost – profesor nauk politycznych w Hobart and William Smith Colleges (USA). Od roku 1980 badacz „Solidarności”, procesu demokratyzacji i ruchu związkowego. Wykładał m.in. na Uniwersytecie Warszawskim. Autor książek Klęska Solidarności (2007) oraz Solidarność i polityka anypolityki (1990; wyd. polskie 2014).

Dyskusję prowadziła Karolina Wigura – socjolożka, dziennikarka. Członkini redakcji „Kultury Liberalnej”. Adiunktka w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Rady Programowej Kongresu Kobiet.

Uczestnicy spotkania rozpoczęli rozmowę od przyjrzenia się różnicom w ocenie klimatu społecznego wokół kolejnych rocznic upadku komunizmu w Polsce. Ostra krytyka transformacji – formułowana przez wybitnych intelektualistów, a zarazem uczestników polskiej opozycji demokratycznej: Karola Modzelewskiego, Marcina Króla – natrafia często na pewien odpór, choć jednocześnie spotyka się ze zrozumieniem, w zależności od gruntu, na który trafiają jej tezy. Można tu odnotować odmienne reakcje środowiskowe, klasowe, pokoleniowe.

David Ost podkreślił, że w momencie, gdy pojawił się polski przekład książki Klęska „Solidarności” nie wszyscy zdawali sobie sprawę z mechanizmów, które kryły się za przemianami w Polsce. Miały one nie tylko wymiar ekonomiczny, ale również emocjonalny i psychologiczny. Racjonalistyczna motywacja transformacji, zakładająca dziejową konieczność i nieodwracalność tego procesu, nie dopuściła do głosu wykluczonych, których obecnie „zagospodarowały” ugrupowania radykalne i skrajne.

Z kolei Waldemar Kuczyński zaznaczył, że nie dostrzega zasadniczych różnic w postrzeganiu przemian ustrojowych w Polsce. Głosy krytyków, podejmujących ów problem, są właściwie funkcją ich indywidualnego sposobu ujmowania historycznych wydarzeń. Badania szczegółowe, takie jak choćby Diagnoza społeczna wskazują, że poziom zadowolenia obywatelskiego oscyluje wokół 80%. Ostatnie dwadzieścia pięć lat to zdumiewający okres spokoju społecznego (poza falą strajków w 1992 roku). Podobnego okresu – wolności, bezpieczeństwa, prosperity – Polska nie miała od połowy XVIII wieku! Waldemar Kuczyński wyraził swoje oburzenie z powodu kwestionowania tego ewidentnego – jak sam określił – sukcesu i odmawiania Polakom prawa do satysfakcji.